Rằm tháng Giêng (Tết Nguyên Tiêu) là một trong những ngày rằm quan trọng nhất trong năm theo văn hóa tâm linh của người Việt. Vậy rằm tháng Giêng nên cúng gì? Mâm cỗ cúng rằm tháng Giêng gồm những gì? Hãy cùng văn khấn tìm hiểu chi tiết cách chuẩn bị lễ vật, mâm cúng chay – mặn chuẩn phong tục truyền thống ngay sau đây.
1. Ý nghĩa của lễ cúng rằm tháng Giêng
Rằm tháng Giêng (15 tháng 1 Âm lịch) còn gọi là Tết Thượng Nguyên hay Tết Nguyên Tiêu, là dịp quan trọng để “uống nước nhớ nguồn”, thể hiện sự biết ơn với tổ tiên, đồng thời cầu mong một năm mới bình an, may mắn, sức khỏe và thành công.
Dù điều kiện kinh tế mỗi nhà khác nhau, nhưng điểm chung là lòng thành kính trong cách chuẩn bị mâm cúng. Các gia đình có thể cúng tại gia đình, chùa hoặc đình miếu, với mâm cỗ chay, mặn tùy theo tín ngưỡng.
2. Mâm lễ vật cơ bản dâng cúng rằm tháng Giêng
Dù là mâm cỗ chay hay mặn, một số lễ vật truyền thống sau gần như không thể thiếu:
- Trái cây: Mâm ngũ quả (chuối, bưởi, đào, quýt, dưa hấu…) biểu tượng của sự sung túc, đủ đầy.
- Hoa tươi: Thường là hoa cúc, huệ, lay ơn – tượng trưng cho sự thanh khiết, lòng thành.
- Hương, đèn nến: Để thắp sáng bàn thờ, thể hiện lòng tưởng nhớ tổ tiên.
- Trầu cau: Tượng trưng cho sự hòa thuận, hiếu đạo và tấm lòng son sắt.
- Rượu, nước, trà: Thể hiện sự tinh khiết, trong sáng khi dâng cúng.
- Mâm cỗ mặn hoặc chay: Là phần quan trọng thể hiện lòng hiếu lễ, cầu mong đủ đầy.
3. Mâm cỗ mặn cúng rằm tháng Giêng gồm những gì?
Mâm cỗ mặn thường được dùng để cúng gia tiên trong ngày Rằm tháng Giêng. Một mâm cỗ đầy đủ thường bao gồm từ 5–7 món, có thể thay đổi tùy theo vùng miền và điều kiện gia đình. Dưới đây là các món phổ biến:
Các món chính trong mâm cỗ mặn:
- Gà luộc nguyên con: Ưu tiên chọn gà trống tơ, tượng trưng cho sự đủ đầy, tươi mới.
- Xôi gấc hoặc xôi đỗ xanh: Màu đỏ tượng trưng cho may mắn, xôi đỗ xanh mang ý nghĩa yên lành, no đủ.
- Giò lụa, giò thủ: Hình tròn của khoanh giò mang ý nghĩa viên mãn, đủ đầy, sung túc.
- Nem rán (chả giò): Biểu tượng của sự đa dạng, khéo léo trong ẩm thực Việt.
- Thịt kho tàu (có trứng luộc): Món ăn đặc trưng ngày Tết miền Nam, tượng trưng cho sự phát đạt, viên mãn.
- Canh mọc hoặc canh bóng thả: Món canh thanh đạm, biểu tượng cho sự gắn kết, đậm đà tình thân.
- Rau củ luộc theo mùa: Tượng trưng cho sự thanh mát, khỏe mạnh, sinh khí dồi dào.
Mẹo nhỏ: Nên trình bày gọn gàng, cân đối và giữ món ăn nguyên vẹn, tránh xới cơm hay cắt gà khi dâng cúng.
4. Mâm cỗ chay cúng rằm tháng Giêng cúng gì?
Mâm cỗ chay thường dùng để cúng Phật, thần linh, thể hiện tâm hướng thiện và tấm lòng thanh tịnh của gia chủ. Cỗ chay cũng là lựa chọn phù hợp cho những gia đình theo đạo Phật.
Các món cỗ chay thường gặp:
- Xôi gấc hoặc xôi đỗ xanh: Tượng trưng cho sự may mắn và no đủ.
- Nem chay (chả giò chay): Làm từ rau củ như nấm, mộc nhĩ, đậu phụ…
- Đậu hũ chiên sả: Món đơn giản, dễ làm nhưng thơm ngon và giàu dinh dưỡng.
- Canh nấm chay: Kết hợp nhiều loại nấm và đậu hũ, thanh mát, nhẹ nhàng.
- Rau củ luộc hoặc xào chay: Sử dụng rau theo mùa như bông cải, cà rốt, đậu que…
- Chè trôi nước: Món ăn đặc trưng ngày Rằm, biểu trưng cho sự viên mãn, sum vầy.
Lưu ý: Mâm cỗ chay cần tránh các gia vị nặng mùi như hành, tỏi (ngũ vị tân), để giữ được sự thanh tịnh khi dâng cúng.
Xem thêm: Cúng rằm tháng Giêng vào giờ nào giúp gia đạo an yên
Việc chuẩn bị mâm lễ cúng rằm tháng Giêng không đặt nặng ở hình thức, mà ở cái tâm của người cúng. Dù là mâm cỗ đơn sơ hay đầy đặn, nếu được làm bằng lòng thành, chắc chắn sẽ mang lại ý nghĩa tốt đẹp, phúc lành cho gia đình trong năm mới.
